Wat moeten we met de pester?

Vandaag in het AD staat een artikel waarin een pester aan het woord is. http://www.ad.nl/ad/nl/12024/Pesten/article/detail/4227119/2016/01/19/Pesten-gaf-een-kick-een-machtig-gevoel.dhtml Iemand die pas nu, 25 jaar later, beseft wat ze heeft aangericht. Er komt een antwoord van pestcoach Mirelle Valentijn. Zij is naast mijn opleider tot trainer zelf een slachtoffer van pesten en weet als geen ander dat een pestverleden nooit kan worden uitgewist. De pester in het artikel wil wel haar excuses aanbieden, heeft dit nog zin?

Voor de pester wel, het is nooit te laat om excuses aan te bieden. Voor het slachtoffer kan het fijn zijn om te horen dat een pester spijt heeft, maar het leed is al wel geleden. De angst om weer gepest te worden is niet met een ‘sorry’ uitgewist.

Pak een blaadje en maak er een prop van.

OK .

Strijk het nu weer glad

Gedaan.

Is het nog heel?

Ja

Wordt het weer zoals het was?

Nee.

Snap je het nu?

Wat maakt een pester een pester?

Mirelle geeft aan dat zij pesters geen verwijten maakt. Pesters zijn kinderen, tieners, pubers die nog geen inzicht hebben in de gevolgen van hun gedrag. Ik heb respect voor deze vergevingsgezinde uitspraak, toch blijft het in mijn gedachten hangen….

Als er een slachtoffer is, is er ook een dader. Als de pester een dader is, doet hij iets wat niet getolereerd mag worden. Gelukkig is er steeds meer aandacht en betere begeleiding voor een slachtoffer van pesten. Maar laten we die pester niet vergeten. Ik ben het eens met de uitspraak dat kinderen nog niet (volledig) verantwoordelijk gehouden kunnen worden voor hun gedrag. Maar wat moeten we dan met die pesters? Als pedagoog gaat mijn interesse bij deze vraag uit naar de omgeving. Opvoeders hebben de taak kinderen te begeleiden in hun morele ontwikkeling, gaat het daar misschien mis?

Opvoeding

Empathie voor elkaar, aandacht voor anderen, vriendelijkheid, behulpzaamheid. Dit zijn deugden die we graag zien in een kind. Dit krijgt je kind helaas niet mee bij geboorte, het zal dit moeten leren. Opvoeders kunnen dit niet aan kinderen leren door ze te vertellen hoe het moet, maar alleen door het voor te doen.

“Mijn zoon doet wel eens mee met pesten volgens mij. Maar dat heb ik liever dan dat hij zelf wordt gepest, dat lijkt me erger”.

Een uitspraak van een moeder tijdens een themabijeenkomst over pesten. Ik moet dan even diep ademhalen en tot tien tellen voordat ik vriendelijk kan antwoorden. Wat ik dan eigenlijk wil zeggen, of eigenlijk uitroepen, is Nee Nee Nee. Dit is een korte termijn visie van deze moeder. Leuk dat uw kind niet wordt gepest maar beseft u wel wat een nare volwassene uw kind wordt op deze manier?!

Als thuis aan tafel door de opvoeders wordt gesproken (niet verzonnen) over die lul van een collega, die bitch van een juf en die sukkel van een klasgenootje, leert een kind dat het ok is om negatief over anderen te oordelen. Hoe kan een kind respect hebben voor een klasgenoot of een leerkracht als het niet heeft geleerd hoe dit moet?

Zeggen dat een kind een nare volwassene zal worden schijnt te eerlijk te zijn voor een groepsbijeenkomst, dus ik formuleer het voorzichtiger. Een kind heeft, zeker op langere termijn, baat bij het aanleren van sociaal gedrag. Dat leuke, populaire en assertieve kind blijft alleen leuk, populair en assertief als het leert om op de juiste manier met anderen om te gaan. Een pester met narcistische trekjes komt in de problemen in een hogere klas, op de middelbare school en daarna in contact met collega’s. De eigenschappen waardoor de pester nu populair lijkt, worden in een andere groep niet meer geaccepteerd. Als een pester dan in de tussentijd niet heeft geleerd wat wel acceptabel gedrag is, zal hij zich nooit meer kunnen aanpassen aan een groep en dus in de problemen komen op sociaal gebied.

Grenzen

Het morele brein vormt zich rond het 10^e levensjaar, aldus een psycholoog in het bovengenoemde AD-artikel. Kinderen die voor, tijdens en na deze periode geen respect zien en voelen in hun omgeving, ontwikkelen geen gezonde positieve moraal. Wat zich kan uiten in pestgedrag, want dit kind kan zich moeilijk inleven in de gevoelens van een ander.

We leren onze kinderen voor zichzelf op te komen, hun doelen te bereiken en te weten wat hun rechten zijn. Ik denk dat we als opvoeders soms vergeten dat het aangeven van de grenzen hiervan even belangrijk is.

Assertief gedrag = Het bewaken van je eigen grenzen, en het respecteren van de grenzen van een ander. 

Dat laatste is waar het mis gaat bij pesters, het herkennen en respecteren van grenzen. Pesters hebben, net als in het krantenartikel, vaak achterliggende problemen. Zij hebben hierbij net zoveel recht op hulp en begeleiding als een slachtoffer van pesten. Het is alleen zo jammer dat dit een vorm van curatief handelen is, handelen nadat het probleem zich heeft laten zien. Meer aandacht  aan preventief handelen zou zoveel problemen voorkomen. De basis voor positief sociaal gedrag wordt gelegd in de kindertijd. Personen in het gezin, de kinderopvang, de sportvereniging en de (basis)school zijn de voorbeelden voor kinderen in deze periode.

Als het op een van deze gebieden niet lukt om een kind het juiste voorbeeld te geven, kan deze rol prima worden overgenomen door de ander. Ouders kunnen niet altijd het juiste voorbeeld geven, net zomin als de leerkracht of voetbaltrainer altijd het juiste voorbeeld geeft. Dat is alleen maar een goede leerschool voor een kind. Door de gevolgen te ervaren van zowel positief als negatief met anderen omgaan, leert een kind wat het verschil maakt. Als dit door opvoeders positief wordt begeleid leert een kind om uiteindelijk zijn eigen keuzes te maken, en om verantwoording te nemen voor het eigen gedrag.

Sorry

De pester in het artikel geeft aan ze wenste dat iemand haar gedrag toen had afgeremd. Dit geeft aan dat pesters vaak ook schreeuwen om grenzen, om iemand die hen leert hoe het dan wel moet. Uit angst voor reacties van zowel kind als ouders durven scholen soms de confrontatie met pesters niet aan te gaan. Dit moet wel! Niet in de vorm van verwijten en straffen maar door er samen met de pester achter te komen wat hij nodig heeft om ander gedrag te laten zien. Waar de ouders een kind geen voorbeeldgedrag kunnen bieden, kan de school dat vaak wel, of andersom.

It takes a village to raise a child

Gezinnen zijn, meer dan vroeger, op zichzelf gericht. Hierdoor ontstaat voor een kind een kleinere sociale wereld met minder interacties met andere kinderen en met volwassenen. Een kleinere oefenruimte voor sociaal gedrag zeg maar. (Jonge) pesters zijn gebaat bij uitbreiding van deze kring. Zij kunnen alsnog sociaal gedrag leren op een sportvereniging of bij andere begeleide kinderactiviteiten. Vanaf de puberteit moeten kinderen echt verantwoording afleggen voor hun eigen gedrag. Wat zou het fijn zijn als ze dat dan ook hebben geleerd. Een belangrijke taak voor opvoeders dus, het is nooit te laat!